domingo, 16 de septiembre de 2012

II- Ayvu rapyta

Ñamandu Ru Ete tenonde guá
o yvâra peteïgui,
o yvâra py mba'ècuaágui,
o cuaararávy1 ma
tataendy,2 tatachina 3 o guèrómöñëmoñä.

Òämyvy4 ma, 
o yvâra py mba'ècuaágui,
o cuaararávy ma
ayvu rapytarä i òi cuaa o jèupé. 5
O yvâra py mbaècuaágui,
o cuaararávy ma,
ayvu rapyta o guèrójèrá,
o guèróyvâra Ñande Ru.
Yvy òicó'eÿre,
pytü ymä mbyte re,
mba'e jecuaa'eÿre,
ayvu rapytarä i o guèrójèrá,
o guèróyvâra Ñamandu Ru Ete tenonde guá.

Ayvu rapytarä i òi cuaámavy o jèupé,
o yvâra py mba'ècuaágui,
o cuaararávy ma
mbòrayú 6  rapytarä òi cuaa o jèupé.
Yvy òicó'eÿre,
pytü ymä mbyte re,
mba'e jecuaa'eÿre,
o cuaararávy ma
mbòrayú rapytarä i òi cuaa o jèupé.

Ayvu rapytarä i o guèrójèrá i mavy,
mbòrayú peteï i o guèrójèrá i mavy,
o yvâra py mba'ècuaágui,
o cuaararávyma
mba'e a'ä 7   rapyta peteï o guèrójèrá.
Yvy òicó'eÿre,
pytü ymä mbyte re,
mba'e jecuaa'eÿre
mba'e a'ä peteï i o guèrójèrá o jèupé.

Ayvu rapytarä i o guèrójèrá i mavy o jèupé;
mbòrayú peteï i o guèrójèrá i mavy o jèupé;
mba'e a'ä peteï o guèrójèrá i mavy o jèupé;
o chareco 8  i ñö ma
mavaëpe 9  pa ayvu rapyta o mboja'ô i anguä;
mbòrayú peteï o mboja'ô i anguä;
mba'e a'ä ñëychýrögui 10   o mboja'ô i anguä.

O chareco i ñömavy,
o yvâra py mba'ècuaágui,
o cuaararávy ma
o yvara irürä i o guèrójerá.

O chareco i ñömavy,
o yvâra py mba'ècuaágui,
o cuaararávy ma
Ñamandu Py'a Guachu o guèrójèrá.

Jechaca10b mba'e cuaa reve11 o guèrójèrá.
Yvy òicó'eÿre,
pytü ymä mbyte re,
Ñamandu Py'a Guachu o guèrójèrá.
Gua'y12 reta Ru Eterä,
Ñamandu Py'a Guachu o guèrójèrá.

A'e va'e rakycuègui,
o yvâra py mba'ècuaágui,
o cuaararávy ma,
Carai Ru Eterä,
Jacaira Ru Eterä,
Tupä Ru Eterä,
o mbo yvâra jecuaa.
Gua'y reta Ru Eterä,
gua'y reta ñe'ëy13 Ru Eterä,
o mbo yvâra jecuaa.

A'e va'e rakycuègui,
Ñamandu Ru Ete
o py'a rechéi14 guarä
o mbo yvâra jecuaa
Ñamandu Chy Eterä i;
Carai Ru Ete,
O mbo yvâra jecuaa
o py'a rechéi guarä
Carai Chy Eterä i.15
Jacaira Ru Ete, a'e ramï avei,
o py'a rechéi guarä
o mbo yvâra jecuaa
Jacaira Chy Eterä i.
Tupä Ru Ete, a'e ramï avei,
o py'a rechéi guarä
o mbo yvâra jecuaa
Tupä Chy Eterä i.

Guu tenonde guá yvâra py
mba'e cuaa o mboja'ô rirë ma;
ayvu rapytarä i o mboja'ô rirë ma;
mbòrayú rapyta o mboja'ô rirë ma;
mba'e a'ä ñëychÿrö o mboja'ô rirë ma;
cuaarara rapyta o guèno'äng rirë,
a'ecué i py;
Ñe'ëy Ru Ete pavëngatú,
Ñe'ëy Chy Ete pavëngatú,
ja'e.

Ñamandu Ru Ete tenode guá !
Nde yvy py Ñamandu Py'a Guachu
o yvâra jechaca mba'e cuaa
o guèrópu'ä.
Re ròpu'äucáramo ma
ne remïmbòguyrapá,
ore ró pu'ä jevy ma.
A'éramo ma,
ayvu marä'eÿ
curïèramo jepe o guèrócangý
catuïvareÿ jevy ma,
ore, yvâra tyre'ÿ mbovy i,
róguèrópu'ä ma.
A'éva re,
To ro pu'ä jevy jevy,
Ñamandu Ru Ete tenonde guá.



Mba'e porävy ma:
"Cuaarara tataendy, tatachina", e'i.
Ñamandu Tenonde guá
rangë a'e va'erä
o guèrómöñëmoñä.

Yvy rupa re,
jeguâcáva porängué i jepe,
jachucáva porängué i jepe,
òi cuaa va'erä-eÿ:
a'e va'e i upitypý'eÿ.

Va'e jepe,
o ñembo'e porä añëté guá va'e pe,
marä rami pa
"Cuaarara tataendy tatachina" e'i,
òi cuaaucá va'erä.

A'évy ma Ñande Ru,
o py'a mbyte mbyte py
ñe'ëngatú rapytarä i
o mbo upa tenonde va'ecué.

Va'épe ma:
"Cuaarara
tataendy tatachina", e'i.
A'évy ma,
o py'a jechaca Cuaray reve
o möñëmbò'ývy17 ma,
yvy jave re,
yva jave re
o möcañÿá18 jìpóianguä ete,
O évy ma
o guèrójèrá va'ecuépe ma:
Cuaarara tataendy tatachina,
yvâra Cuaray i",
e'i Ñamandu Ru Ete tenonde guá.

____________
1- cuaarara: omnisapiente en el vocabulario religioso (Tupä Kuchuvi Veve). Desde el punto de vista poético, habría que considerar éste término como una composición entre la palabra cuaa. v. 1, y la palabra porara. Ver estas entradas en nuestra versión del Tesoro de la Lengua Guarani de Antonio Ruiz de Montoya (guaranime.blogspot.com).  Porara suena como intensidades propias y complementarias a una actividad que por su naturaleza viene de por sí con muchos accidentes o simultaneidades ontológicas.
2- tataendy: llamas. Dicen a las personas a quienes los dioses dispensan la gracia divina: tataendy mba'e porä: llamas sagradas, la manifestación de la divinidad. (Tupä Kuchuvi Veve).
3- tatachina: Semejante a humo. El elemento vital, neblina vivificante: comparable con una tenue neblina que aparece a principios de la primavera. En las cultura mbya es el origen de toda vida. También designa el humo ritual de tabaco : tatachina reco achy :

Tatachina rangë E mbo upa ñande ra'y apyte re.
Primeramente haz que se aloje la neblina vivificante en las coronillas de nuestros hijos: las llamas sagradas de Carai Tu Ete que inspiran fervor, y la neblina vivificante que confiere sabiduría y el poder de conjurar maleficios, penetran en el alma humana a través de la coronilla, yvâra ñëmbòro'y la templanza, la moderación. En cambio, enviada por Tupä Ru Ete se aloja en el pecho o corazón.
(Tupä Kuchuvi Veve)

Los ritos humanos, que llegan al podio de una respetuosa convención solemne instalada en la comunidad, ofrecen  surgencias poéticas desde que  nacen, acaso, mediando percepciones estéticas en la naturaleza, o en lo ecológico;  el rito y lo poético coinciden en un dramatismo vivencial o circunstancial, dejando en el aire y para siempre lo estético vigorizando conceptos, conductas, o ritos,  o dramatismos.
4- òämyvy  : o : ver en el Tesoro.  ä : estar en posición vertical, erguirse, vivir (Tupä Kuchuvi Veve).  my: ablativo nasal. En el guarani moderno sería me. Su versión no nasal es pe ablativo.  vy : sufijo de gerundio. (Tupä Kuchuvi Veve). ma : ya.  Estas cinco palabras particulares tienen en el Tesoro su entrada propia.
5- jèupé : je en el Tesoro; upe : partícula de dativo para (Montoya). A uno mismo (Tupä Kuchuvi Veve).
6- mbo: ver en el Tesoro. rayu: preclinación del nominativo hayhu en el Tesoro.
7- a'ä : ha'ä en el Tesoro.
8- chareco: sareco en el Tesoro.
9- mavaë : ma 3 en el Tesoro.
10-  ñëychýrögui: ñe; tysy; rö; gui. En el Tesoro.
10 b- jechaca : Espejo (Tupä Kuchuvi Veve).
11- reve : juntamente con. (Tupä Kuchuvi Veve)
12- gua'y : preclinación de ta'y. Ver en el Tesoro.
13- ñe'ëy : ñe'ë.
14- rechéi : frente a; (Tupä Kuchuvi Veve).
15- Lo significado por la voz carai no es una propiedad natural exclusiva de lo masculino. Más bien esos significados son universales.
16- guu : preclinación de tu. v. padre.
17- möñëmbò'ývy ma : mo; ñe; mbo; y 2; en el Tesoro.
18- möcañÿá: mo; cañÿ; (verbal); en el Tesoro.

No hay comentarios:

Publicar un comentario